Wiadomości z Niemiec: Świadczenia rodzinne w Niemczech. Wszyscy rodzice doskonale wiedzą, że dziecko wiąże się z dużymi wydatkami. Niemcy mają dobre rozbudowany system świadczeń rodzinnych. Ma on na celu wspieranie rodzin w różnych aspektach, takich jak opieka nad dziećmi, edukacja, czy wsparcie finansowe. Oto, na jaką pomoc mogą liczyć rodzice w Niemczech.
Przeczytaj: Ciąża a prawo pracy w Niemczech: Najważniejsze informacje dla przyszłych mam
Świadczenia rodzinne w Niemczech: Zasiłek na dziecko Kindergeld
O zasiłek na dziecko Kindergeld mogą ubiegać się rodzice/rodzic zatrudnieni w Niemczech. Należy podkreślić, że przyznawany jest nie tylko na dzieci przebywające w Niemczech, ale także na te mieszkające w Polsce, do ukończenia ich 18. roku życia, a w przypadku, jeśli nadal uczęszczają do szkoły lub studiują – do ukończenia 25. roku życia. Zasiłek można otrzymywać także na dzieci przysposobione i na dzieci współmałżonka, jeżeli tylko należą do wspólnego gospodarstwa domowego wnioskodawcy. O Kindergeld można ubiegać się aż do 4 lat wstecz. W 2023 roku zasiłek Kindergeld wynosi 250 euro na każde dziecko.
Przeczytaj: Zasiłek rodzinny Kindergeld w 2024 roku. Aktualne informacje dla Polaków
Od 2025 roku Kindergeld zostanie zastąpiony nowym świadczeniem Kindergrundsicherung (podstawowe zabezpieczenie), które ma łączyć zasiłek na dziecko i Kindezuschlag, czyli dodatek do zasiłku.
Przeczytaj również: Płatny urlop ojcowski w Niemczech od 2024 roku
Przeczytaj koniecznie: Podwyżka zasiłku na dzieci w Niemczech. Te rodziny już od stycznia 2024 roku otrzymają 292 euro
Kindergeld a 800+
Polacy za granicą często zastanawiają się w którym kraju złożyć wniosek o zasiłek rodzinny jako pierwszy – w Polsce, czy w Niemczech. Istotne znaczenie w tej kwestii ma to, w którym kraju wykonywana jest działalność zawodowa oraz w jakim kraju mieszkają dzieci.
Pierwszeństwo wypłacania świadczenia posiadają Niemcy, jeśli jeden ze współmałżonków pracuje na terenie Niemiec, a drugi nie jest tam zatrudniony. Natomiast jeśli działalność zawodowa wykonywana jest w dwóch różnych krajach np. gdy małżonek pracuje w Niemczech, a współmałżonek pracuje w Polsce, wówczas pierwszeństwo wypłaty posiada Państwo w którym mieszkają dzieci. W przypadku, gdy oboje z małżonków zatrudnieni są w Niemczech, pierwszeństwo wypłacania świadczenia posiadają Niemcy.
Przeczytaj także: Świadczenia rodzinne w Holandii w 2024 roku. Oto na jaką pomoc finansową mogą liczyć rodzice
Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, która wprowadziła kilka lat temu program „800 plus” przewiduje, że świadczenie wychowawcze nie jest wypłacane, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze. Jest to zgodne z unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, która ma nie dopuszczać do kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym przewidzianych w przepisach unijnych.
Zgodnie z tą zasadą, wnioskodawca nie może jednocześnie pobierać pełnej kwoty świadczeń w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzymuje najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw (z reguły właściwym do wypłaty świadczeń jest to państwo, w którym wykonywana jest praca).
Dodatek dyferencyjny
Świadczenia takie mogą być pobierane w dwóch państwach, ale nie w pełnej wysokości. W takim przypadku jedno państwo wypłaci pełne świadczenie według własnego ustawodawstwa, a drugie – tzw. dodatek dyferencyjny, czyli kwotę będącą różnicą pomiędzy wysokością świadczeń polskich, a świadczeń danego kraju. W związku z tym można ubiegać się w Niemczech o dodatek dyferencyjny. Wtedy przyznane świadczenie niemieckie będzie pomniejszone o kwotę polskiego zasiłku. Jednak jeśli pierwszeństwo wypłaty posiadają Niemcy, nie mamy możliwości starania się o 500+, ponieważ kwota zasiłku Kindergeld jest zdecydowanie wyższa. Należy pamiętać, że od 1 stycznia 2024 roku świadczenie 500 plus zmieni się na 800 plus. W związku z tym kwota dodatku dyferencyjnego ulegnie zmianie.
Dodatek do zasiłku na dziecko Kinderzuschlag
Niemiecki system świadczeń socjalnych przewiduje także dodatkowe świadczenie dla osób, które zarabiają mniej niż przeciętne niemieckie zarobki. Mowa o Kinderzuschlag – dodatku do zasiłku rodzinnego.
Pobierać go mogą osoby o niskich dochodach, jeśli spełnią określone warunki. Niestety w Niemczech nadal zdecydowanie zbyt mało rodzin wie i ubiega się o dodatek do zasiłku rodzinnego. Okazuje się, że Federalna Agencja Pracy ma do rozdysponowania setki milionów euro. Ma do niego prawo 1,5 miliona dzieci. Tymczasem w 2021 roku, wprowadzony w 2005 roku w ramach reformy Hartz IV dodatek, pobierało zaledwie 730 tys. dzieci.
O jego przyznanie mogą się starać rodziny których dzieci nie ukończyły 25. roku życia i mieszkają z nimi w jednym gospodarstwie domowym. O przyznanie dodatku mogą starać się rodziny, których dochody wynoszą co najmniej 900 euro miesięcznie (w przypadku pary) lub 600 euro ( w przypadku samotnej matki lub ojca), jednak nie przekraczają górnej granicy dochodu, określonej przez przepisy prawa socjalnego. Przeczytaj nasz poradnik: Kinderzuschlag w Niemczech w 2024: Tyle będzie wynosić dodatek do zasiłku na dziecko od 1 stycznia
Świadczenia rodzinne w Niemczech: Zasiłek wychowawczy Elterngeld
Kolejnym świadczeniem rodzinnym w Niemczech jest zasiłek wychowawczy w Niemczech (Elterngeld) to świadczenie, przysługujące rodzicom, którzy po narodzinach dziecka ograniczają lub przerywają pracę zarobkową, aby sprawować nad nim opiekę. Prawo do zasiłku wychowawczego mają wszystkie matki i wszyscy ojcowie. O zasiłek mogą ubiegać się także rodzice, które nie pracowali przed narodzinami dziecka. Minimalna wysokość zasiłku wynosi 300 euro, a maksymalna 1800 euro miesięcznie. Wysokość przysługującego zasiłku można sprawdzić, używając tego kalkulatora. O jego przyznanie może ubiegać się rodzic, który:
- samodzielnie opiekuje się dzieckiem od jego narodzin;
- nie pracuje więcej niż 32 godziny tygodniowo podczas otrzymywania zasiłku;
- mieszka z dzieckiem w jednym domu;
- posiada obywatelstwo niemieckie/europejskie/EOG lub posiada zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt i pozwolenie na pracę w Niemczech;
- razem ze swoim partnerem nie zarabia więcej niż 500 tys. euro rocznie (lub 250 tys. euro dla samotnych rodziców).
Kinderfreibetrag
Niemiecki system podatkowy przewiduje ulgi dla podatników posiadających na utrzymaniu nieletnie lub studiujące dzieci. Zasadniczo prawo do ulg podatkowych przysługuje osobie, która posiada prawo do sprawowania opieki nad dzieckiem i prawo to wykonuje.
Kinderfreibetrag to ulga podatkowa przysługująca rodzicom z tytułu utrzymania dziecka oraz łożenia na jego opiekę i edukację. Jest ona powiązana z zasiłkiem rodzinnym Kindergeld. Jeżeli rodzic nie otrzymuje świadczenia Kindergeld, wówczas może odliczyć Kinderfreibetrag. W przypadku pobierania Kindergeld, to urząd skarbowy przy składaniu zeznania podatkowego sam sprawdza co jest dla nas korzystniejsze: czy kwota wolna od podatku czy Kindergeld. Przeczytaj także: Dobre wieści dla rodziców, od 2024 roku wzrośnie ulga podatkowa na dzieci
Dodatek natychmiastowy Sofortzuschlag
Dzięki dodatkowi natychmiastowego (Sofortzuschlag) w wysokości 20 euro miesięcznie, rząd federalny od lipca 2022 roku wspiera szczególnie dotknięte ubóstwem dzieci, młodzież i młodych dorosłych, którym przysługuje prawo do następujących świadczeń:
- świadczenia zawarte w drugiej i dwunastej księdze niemieckiego Kodeksu socjalnego (SGB II i SGB XII),
- świadczenia wynikające z ustawy o świadczeniach dla ubiegających się o azyl,
- uzupełniająca pomoc w zakresie kosztów utrzymania lub
- dodatek na dziecko.
Wypłata dokonywana jest automatycznie za pośrednictwem właściwych urzędów: urzędów aktywizacji zawodowej i Kas Świadczeń Rodzinnych. Składanie wniosku nie jest konieczne. Więcej informacji na ten temat można uzyskać w Federalnej Agencji Pracy.
Zaliczka z tytułu świadczeń alimentacyjnych Unterhaltsvorschuss
Jeżeli dziecko nie otrzymuje alimentów, można pobierać zaliczkę z tytułu świadczeń alimentacyjnych (Unterhaltsvorschuss). Wypłacana maksymalnie do ukończenia 18. roku życia. Przeczytaj także: Zmienia się minimalna wysokość alimentów na dzieci. Stawki na 2024 rok
Ulga podatkowa dla samotnych rodziców
Sytuację osób samotnie wychowujących dzieci uwzględnia się przy naliczaniu podatku dochodowego. Osoby takie mogą skorzystać z ulgi podatkowej dla samotnych rodziców. Jest ona automatycznie uwzględniana w II klasie podatkowej, przeznaczonej dla osób samotnie wychowujących dzieci. Więcej informacji na temat poszczególnych świadczeń i form pomocy znajdziesz na stronach internetowych Federalnego Ministerstwa ds. Rodziny.
>>> Kindergeld w Niemczech 2024: Tyle będzie wynosić zasiłek na dziecko od 1 stycznia
Mutterschutzgesetz
Dla matek (w ciąży) pracujących na terenie Niemiec obowiązuje ustawa o ochronie macierzyństwa (niem. Mutterschutzgesetz). Ustawa ta chroni przed zagrożeniami w miejscu pracy i daje im szczególną ochronę przed wypowiedzeniem. Tak więc matki w ciąży mogą pracować tylko za ich zgodą w ostatnich 6 tygodniach przed porodem i wcale nie pracować do upływu 8 tygodni po porodzie. W przypadku przedwczesnych i mnogich porodów matki mogą pracować dopiero po 12 tygodniach od porodu. W przypadku przedwczesnych porodów medycznych i innych porodów przedwczesnych okres ochrony macierzyństwa po porodzie przedłuża się o dni, które nie mogły być wykorzystane przed porodem. Prawo zabrania również niektórych rodzajów pracy (np. akord, linia montażowa, nadgodziny, praca w niedzielę lub w nocy). Jeśli lekarz wystawi indywidualne zaświadczenie o zakazie zatrudniania, jest to także zobowiązujące.
W celu ochrony kobiety przed niekorzystnymi skutkami finansowymi w tym okresie, ustawa o ochronie macierzyństwa reguluje różne świadczenia macierzyńskie:
- zasiłek macierzyński,
- dopłata pracodawcy do zasiłku macierzyńskiego podczas okresu ochrony macierzyństwa,
- wynagrodzenie w przypadku zakazów zatrudnienia poza okresami ochrony macierzyństwa (wynagrodzenie dla matek, które mają zakaz świadczenia pracy).
Świadczenia rodzinne w Niemczech: Płatny urlop ojcowski w Niemczech Vaterschaftsurlaub
Od 2024 r. ojcowie w Niemczech będą automatycznie otrzymywać dwutygodniowy płatny urlop ojcowski Vaterschaftsurlaub. Teraz nie mają zagwarantowanego urlopu, z wyjątkiem samego dnia porodu. Urlop ojcowski będzie częścią Mutterschutzgesetz (ustawy o ochronie macierzyństwa). Obecnie ojcowie w Niemczech mają już możliwość skorzystania z „Elternzeit”, czyli urlopu rodzicielskiego.
Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego Vaterschaftsurlaub, nie trzeba skladać żadnego wniosku. Prawo do urlopu ojcowskiego nabywa się automatycznie zaraz po narodzinach dziecka. Nie jest zatem konieczne składanie osobnego wniosku, jak ma to miejsce w przypadku Elternzeit. Przeczytaj także: Urlop ojcowski w Niemczech
Urlop rodzicielski
Do urlopu rodzicielskiego mają prawo pracownicy zatrudnieni w Niemczech lub pracujący za granicą dla niemieckiego pracodawcy. Urlop rodzicielski pozwala na przerwanie działalności zawodowej lub skrócenie czasu pracy w celu opieki nad dzieckiem. W czasie urlopu rodzicielskiego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. W tym okresie można jednak otrzymać zasiłek rodzicielski na wyżej wymienionych warunkach. Należy pamiętać, że w czasie urlopu rodzicielskiego nie można zwolnić pracownika. Stosunek pracy zostaje jedynie zawieszony. Po jego zakończeniu pracownik ma prawo do powrotu do swojej pracy.
Opieka nad dziećmi
Dzieci po ukończeniu 1. roku życia mają prawo do miejsca w placówce dziennej opieki nad dziećmi (zwanej również żłobkiem/przedszkolem lub „Kita”) lub do uzyskania dziennej opieki (u opiekunki („Tagesmutter”) lub opiekuna „Tagesvater”). To prawo do opieki nad dzieckiem obowiązuje od jego 1. urodzin do momentu pójścia do szkoły. Pod pewnymi warunkami także dziecko poniżej 1. roku życia może otrzymać miejsce w placówce dziennej opieki, np. w przypadku, gdy rodzice pracują, szukają pracy lub są w trakcie szkolenia).
Rodzice mogą wybrać, czy ich dziecko ma być objęte opieką w żłobku lub przedszkolu, czy przez dziennego opiekuna. Aby otrzymać miejsce w placówce opieki, należy złożyć wniosek we właściwym urzędzie ds. młodzieży. Wiele urzędów ds. młodzieży w Niemczech udostępnia w Internecie odpowiednie formularze i informacje, jak również przegląd kosztów opieki. Urzędy ds. młodzieży oferują również osobiste doradztwo dla rodziców i wspierają ich w znalezieniu odpowiedniego miejsca dla dziecka w placówce opieki.
Świadczenia na cele edukacyjne i udział w życiu społecznym
W szczególności dzieci, młodzież i młodzi dorośli, którzy otrzymują zasiłek dla bezrobotnych II, zasiłek społeczny lub pomoc społeczną, lub których rodzice otrzymują dodatek na dziecko lub zasiłek mieszkaniowy, mają prawo do świadczeń z tytułu edukacji i uczestnictwa w życiu społecznym. Obejmują one:
- jednodniowe wycieczki ze szkoły, przedszkola i żłobka,
- wielodniowe wycieczki klasowe,
- zapewnienie wyprawki szkolnej w wysokości 150 EUR na rok szkolny,
- dojazdy do szkoły,
- stosowne wsparcie w nauce,
- dopłata do obiadów w stołówkach oraz
- świadczenia w zakresie uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym społeczności (sport, muzyka, wypoczynek).
Wnioski o zasiłki edukacyjne i z tytułu uczestnictwa należy składać we właściwych urzędach gminnych w danym kraju związkowym.
źródło: Arbeitsagentur.de, Biuro ds. Równego Traktowania Pracowników UE, PolskiObserwator.de