Rezydencja podatkowa: Kiedy Polak musi rozliczać się w Polsce? Ważna informacja dla wszystkich polskich obywateli. Ile ludzi, tyle sytuacji. Sam wyjazd do pracy za granicę nie oznacza, że nad obywatelem polskim przestaje ciążyć obowiązek rozliczenia podatków w kraju. Wiele osób, mimo pobytu za granicą, ma obowiązek rozliczać część dochodów w Polsce, a inni nawet cały dochód, jeśli posiadają w Polsce ośrodek interesów życiowych. Czym jest rezydencja podatkowa i jak się ją określa?Co z osobami, które mieszkają za granicą, ale w Polsce mają mieszkanie? Co z tymi, którzy wyjeżdżają do pracy za granicę, ale ich rodziny nadal mieszkają w Polsce? Na stronie internetowej polskiego rządu dostępna jest zaktualizowana wersja objaśnienia podatkowego dot. rezydencji podatkowej. W publikacji zaktualizowanej kilka tygodni temu wyjaśniono, kto musi częściowo lub w całości rozliczyć podatki w Polsce oraz kto jest zwolniony z tego obowiązku.
Przeczytaj koniecznie: Podwójna rezydencja podatkowa. Ważna informacja dla Polaków za granicą

Kiedy Polak musi rozliczać się w Polsce?

Poniżej publikujemy przedruk objaśnienia podatkowego dot. rezydencji podatkowej, którego zaktualizowana wersja dostępna jest już na stronie rządu polskiego (podatki.gov.pl). Oto, czym różni się nieograniczony obowiązek podatkowy od ograniczonego, czym jest centrum interesów życiowych oraz kiedy Polak mieszkający za granicą również musi składać deklarację podatkową w Polsce.
Przeczytaj koniecznie: Cios dla Polaków pracujących w Niemczech. Będą musieli pracować dłużej

I. Zakres obowiązku podatkowego w Polsce

Zakres obowiązku podatkowego w Polsce osoby fizycznej regulują przepisy art. 3 ust. 1 i 2a ustawy PIT.

1.1 Nieograniczony obowiązek podatkowy

Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy) – art. 3 ust. 1 ustawy PIT.
Przeczytaj koniecznie: Niemieckie świadczenie Kindergeld na dzieci za granicą. Polacy mają powody do radości

Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy) – art. 3 ust. 1 ustawy PIT.Podatnik, który ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, ma obowiązek rozliczyć w Polsce podatek dochodowy od całości swoich dochodów, osiąganych w kraju i za granicą. Dochody osiągane za granicą nie będą jednak podwójnie opodatkowane. Jeżeli dochody mogą być opodatkowane w obydwu państwach, uniknięcie podwójnego opodatkowania następuje w wyniku zastosowania metod eliminacji podwójnego opodatkowania, o których mowa w ustawie PIT oraz w zawartych przez Polskę umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania – metody wyłączenia z progresją lub metody proporcjonalnego odliczenia (więcej informacji o umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania w pkt 3).
Przeczytaj także: Częsta sprzedaż w Internecie grozi ogromną opłatą podatkową w 2024 roku. Oto kto może spodziewać się listu ze skarbówki

Przykład 1: Pan Michał ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce. Cały rok podatkowy jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę przez polskiego pracodawcę. Jest to główne źródło jego przychodów. W czasie urlopu w lipcu i sierpniu wyjechał do Niemiec podejmując się pracy sezonowej u niemieckiego pracodawcy. Otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie zostało opodatkowane w Niemczech. Czy pan Michał ma obowiązek rozliczyć w Polsce całość dochodów, w tym te osiągnięte w Niemczech?
Tak. Pan Michał ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce. W Polsce zatem podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i ma obowiązek rozliczyć całość dochodów osiągniętych w roku podatkowym, zarówno w Polsce jak i w Niemczech. Zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą między Polską a Niemcami, dochód ten może być opodatkowany w obydwu państwach. W celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu wynagrodzenia osiągniętego na terytorium Niemiec, rozliczając ten dochód w Polsce pan Michał stosuje metodę wyłączenia z progresją, określoną w umowie zawartej między Polską a Niemcami o unikaniu podwójnego opodatkowania. W związku z tym, wynagrodzenie uzyskane w Niemczech jest zwolnione od opodatkowania w Polsce, zostanie jednak wzięte pod uwagę dla potrzeb ustalenia stopy procentowej podatku obliczonego od wynagrodzenia za pracę w Polsce. Czytaj dalej poniżej

Przeczytaj: Amsterdam płaci mieszkańcom za podjęcie pracy. Oto komu przysługuje nawet 1 000 euro

1.2 Ograniczony obowiązek podatkowy

Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Polski (ograniczony obowiązek podatkowy) – art. 3 ust. 2a ustawy PIT.

Podatnik, który nie ma miejsca zamieszkania w Polsce podlega opodatkowaniu tylko od dochodów osiąganych na terytorium Polski. Pozostałe dochody, które zostały przez niego osiągnięte za granicą, nie podlegają opodatkowaniu w Polsce.
Przykład 2: Pani Joanna jest programistką. Jej miejsce zamieszkania dla celów podatkowych znajduje się w Holandii. Pani Joanna przyjechała do Polski na okres 5 miesięcy w celu świadczenia pracy dla polskiego pracodawcy. Pani Joanna pracowała w Polsce od stycznia do maja roku podatkowego, po czym wróciła do Holandii. Czy pani Joanna ma obowiązek rozliczyć w Polsce wynagrodzenie otrzymane za pracę w Polsce?
Tak. Pani Joanna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Holandii, w związku z czym w Polsce podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, iż w Polsce ma obowiązek rozliczyć się tylko z dochodów uzyskanych na terytorium Polski. Jedynym dochodem uzyskanym w Polsce jest wynagrodzenie otrzymane od polskiego pracodawcy za pracę na terytorium Polski. Wynagrodzenie to podlega opodatkowaniu w Polsce. Natomiast pozostałe dochody uzyskane przez panią Joannę w roku podatkowym ze źródeł przychodów położonych poza Polską nie podlegają opodatkowaniu w Polsce i nie powinny zostać wykazane w polskim zeznaniu podatkowym.
Przeczytaj koniecznie: Brak prawa do emerytury. Co mogą zrobić ci, którzy przepracowali zbyt mało lat?

II. Definicja miejsca zamieszkania

Kryteria ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych osoby fizycznej zawarte są w art. 3 ust. 1a ustawy PIT.

Osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski jeżeli
– posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
– przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Definicja miejsca zamieszkania, zawarta w ustawie PIT, obejmuje dwa kryteria: pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym lub posiadanie na terytorium Polski ośrodka interesów życiowych rozumianego jako centrum interesów osobistych lub centrum interesów gospodarczych. Spójnik „lub” oznacza, że spełnienie przynajmniej jednego z tych kryteriów pozwala uznać podatnika za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Jednocześnie każde z tych kryteriów należy rozpatrywać samodzielnie i niezależnie.

2.1. Ośrodek interesów życiowych

Istnienie w Polsce ośrodka interesów życiowych oznacza posiadanie ścisłych powiazań osobistych lub gospodarczych z Polską. Każda z tych przesłanek podlega samodzielnej ocenie, co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby uznać, że podatnik posiada ośrodek interesów życiowych w Polsce.

Centrum interesów osobistych

Centrum, czyli „skoncentrowanie” interesów osobistych, należy rozumieć jako miejsce, z którym podatnik posiada ścisłe powiązania osobiste. Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej, politycznej, itp. W praktyce, czynnikiem branym najczęściej pod uwagę jest obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci.W związku z tym, wyjazd do innego państwa wraz z całą rodziną w większości przypadków powodować będzie przeniesienie centrum interesów osobistych do tego państwa. Natomiast wyjazd do pracy za granicę, podczas gdy małżonek oraz dzieci pozostają w Polsce, powodować będzie najczęściej utrzymanie centrum interesów osobistych na terytorium Polski.W przypadku osób żyjących samodzielnie należy w szczególności uwzględnić, w którym państwie prowadzone jest samodzielne gospodarstwo domowe i w którym państwie podatnik uczestniczy w życiu towarzyskim, kulturalnym lub politycznym.

Przykład 3: Pan Artur jest pracownikiem budowlanym mieszkającym na stałe z żoną i dziećmi w Szczecinie. Pan Artur pracuje na budowach w Niemczech. W trakcie pracy w Niemczech pan Artur mieszka w hotelu robotniczym wraz z innymi pracownikami. W Polsce pan Artur mieszka z rodziną, do której przyjeżdża w weekendy, na święta, na urlop oraz w trakcie dłuższych przerw w pracy. Czy pan Artur posiada centrum interesów osobistych w Polsce?
Tak. Pan Artur posiada ścisłe powiązania osobiste z Polską, gdyż tutaj cały rok mieszka jego żona oraz dzieci. Pomimo pracy w Niemczech, pan Artur regularnie wraca do swojego miejsca zamieszkania w Szczecinie w sposób, który wskazuje na utrzymanie istotnych powiązań osobistych z Polską.

Przykład 4: Pani Grażyna od urodzenia jest zameldowana w domu rodziców w Katowicach. Trzy lata temu wyjechała do Wielkiej Brytanii. Nie wymeldowała się z mieszkania rodziców. W Wielkiej Brytanii pani Grażyna pracuje i mieszka wraz z partnerem w wynajętym mieszkaniu. W tym państwie toczy się jej codzienne życie, uczęszcza do klubu fitness, do kina, teatru, spotyka się z przyjaciółmi i jest objęta opieką medyczną. Do Polski wraca jedynie aby odwiedzić rodziców podczas świąt lub urlopu. Czy pani Grażyna przeniosła centrum interesów osobistych do Wielkiej Brytanii?
Tak. Pani Grażyna nie zachowała ścisłych powiązań osobistych z Polską. Nie ma znaczenia fakt, iż jest wciąż zameldowana w mieszkaniu rodziców. Pani Grażyna utworzyła swoje nowe ognisko domowe w mieszkaniu, w którym w sposób stały mieszka z partnerem w Wielkiej Brytanii. W związku z tym, jej centrum interesów osobistych znajduje się w Wielkiej Brytanii. Czytaj dalej poniżej

Centrum interesów gospodarczych

W praktyce chodzi o miejsce, z którym dana osoba ma ścisłe powiązania ekonomiczne. W tym względzie należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd.

Przykład 5: Pan Marek od dwóch lat przebywa przez część roku we Francji. Od wielu lat pan Marek prowadzi w Polsce dobrze prosperujący warsztat samochodowy, który pod jego nieobecność jest doglądany przez brata lub rodziców. W Polsce posiada dom oraz dwa samochody, które są rozliczane w ramach prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej. Warsztat samochodowy jest jedynym źródłem dochodu pana Marka. Osiągany dochód jest gromadzony na rachunku w polskim banku. We Francji pan Marek również otworzył konto bankowe, na które regularnie przekazywane są środki potrzebne mu na życie we Francji. Czy centrum interesów gospodarczych pana Marka pozostało w Polsce?
Tak. Pan Marek posiada na terytorium Polski jedyne źródło swojego dochodu. Majątek nieruchomy w postaci domu i warsztatu samochodowego, które są jego własnością, znajdują się również w Polsce. Tu także pozostał główny majątek ruchomy pana Marka, tj. samochody, wyposażenie domu. Środki finansowe gromadzone są w polskim banku. Okoliczności te wskazują, na utrzymanie przez pana Marka silnych powiązań gospodarczych z Polską.

Przykład 6: Pani Lena trzy lata temu wyjechała do Czech. We Wrocławiu, gdzie mieszkała przed wyjazdem, wciąż posiada duże mieszkanie, które wynajmuje. Środki z wynajmu mieszkania gromadzone są na polskim rachunku bankowym. W Czechach pani Lena pracuje na podstawie umowy o pracę u czeskiego pracodawcy. Wynagrodzenie za pracę jest przelewane na konto prowadzone w czeskim banku. Pani Lena posługuje się telefonem zarejestrowanym u czeskiego operatora telefonii komórkowej oraz kupiła samochód, który zarejestrowała w tym państwie. W Czechach pani Lena mieszka w kupionym przez siebie mieszkaniu, przy czym środki na jego zakup uzyskała w drodze kredytu zaciągniętego w czeskim banku. Czy centrum interesów gospodarczych pani Leny znajduje się w Polsce?
Nie. Pani Lena ma silne powiązania gospodarcze z Czechami. W tym państwie posiada mieszkanie, samochód, telefon oraz spłaca kredyt udzielony przez czeski bank. W tym państwie znajduje się też główne źródło jej dochodu. W Polsce pani Lena również posiada majątek w postaci wynajmowanego mieszkania, ale stanowi on jedynie dodatkowe źródło jej dochodu. Wobec powyższego, należy uznać, że centrum interesów gospodarczych pani Leny położone jest w Czechach.

Pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym

Kryterium długości pobytu należy uznać za spełnione po przekroczeniu 183 dni pobytu na terytorium Polski w danym roku kalendarzowym (rok kalendarzowy jest podstawowym okresem podatkowym branym pod uwagę przy dokonywaniu rozliczeń podatkowych osób fizycznych). Nieprzekroczenie tej liczby dni pobytu na terytorium Polski w danym roku kalendarzowym skutkuje niespełnieniem tego kryterium. W takim przypadku, ocena posiadania przez podatnika miejsca zamieszkania na terytorium Polski opiera się na drugim kryterium, związanym z położeniem ośrodka interesów życiowych w Polsce.Warunek przebywania w Polsce dłużej niż 183 dni w roku kalendarzowym nie oznacza, że musi to być pobyt nieprzerwany. W przypadku dłuższego okresowego, ale nie ciągłego pobytu w Polsce (np. okresu 3-letniego), należy ustalić czy ilość dni pobytu przekroczyła 183 dni w którymkolwiek roku kalendarzowym (podatkowym).

Obliczanie długości pobytu na terytorium Polski jest dokonywane przez stosowanie metody opartej na „dniach fizycznej obecności”. Przy liczeniu dni w oparciu o tę metodę należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w Polsce. Do tego okresu zaliczana jest również każda część dnia, dzień przybycia lub dzień wyjazdu osoby z Polski. Tym samym, każdy pełny dzień spędzony poza Polską, nie będzie brany pod uwagę. Natomiast każdą część dnia, nawet bardzo krótką, spędzoną przez podatnika w Polsce, należy zaliczyć jako dzień obecności do okresu pobytu na terytorium Polski.

Przykład 7: Pan Piotr mieszkał na Ukrainie, w domu rodzinnym razem z rodzicami. Postanowił przyjechać do pracy do Polski na okres 8 miesięcy (od stycznia do sierpnia) danego roku kalendarzowego. W czasie pobytu w Polsce, pan Piotr wyjechał z kraju tylko raz na dwa tygodnie, w odwiedziny do rodziców, którzy pozostali na Ukrainie. Czy ze względu na długość pobytu w Polsce, pan Piotr uzyskał status polskiego rezydenta podatkowego?
Tak. Ilość dni pobytu pana Piotra w Polsce przekroczyła w danym roku kalendarzowym 183 dni. Z tego względu pan Piotr spełnił kryterium pozwalające uznać go za rezydenta podatkowego Polski.Przykład 8: Pani Julia jest obywatelką Białorusi. Przyjechała do Polski do pracy w listopadzie 2019 r. Pracowała nieprzerwanie na terytorium Polski do końca maja 2020 r., po czym wyjechała do pracy do Niemiec. Czy pani Julia uzyskała status polskiego rezydenta podatkowego z uwagi na ilość dni pobytu na terytorium Polski?
Nie. W 2019 r. pani Julia przebywała na terytorium Polski w listopadzie i grudniu (61 dni). Natomiast w 2020 r. przebywała w Polsce od stycznia do maja, czyli 152 dni. W żadnym z tych lat kalendarzowych (podatkowych) długość pobytu pani Julii w Polsce nie przekroczyła 183 dni.
Źródło: podatki.gov.pl, PolskiObserwator.de