Nowy zakaz wstrząśnie rynkiem konsumenckim w UE – Nadchodzi zmiana, która będzie miała ogromny wpływ na wszystkich. Produkty codziennego użytku, kosmetyki i akcesoria będą musiały być wolne od związku chemicznego uznanego za szkodliwy dla zdrowia. Lista rzeczy, które będą musiały zostać przeprojektowane i wyprodukowane na nowych zasadach, jest wyjątkowo długa – od kremów do twarzy, przez patelnie, aż po techniczne tkaniny i elektronarzędzia. Nadchodzące zmiany dotkną zarówno konsumentów, jak i producentów w niemal każdej branży.
Nowy zakaz wstrząśnie rynkiem konsumenckim w UE
Chodzi o zakaz stosowania PFAS, czyli grupy syntetycznych związków chemicznych znanych jako „wieczne chemikalia” – i nie bez powodu. Związki te charakteryzują się niemal niezniszczalną strukturą – są odporne na działanie wody, tłuszczu, wysokich temperatur i ścieranie. Przez dekady producenci sięgali po nie masowo, dodając je do kremów, podkładów, tuszów do rzęs, ubrań wodoodpornych, patelni teflonowych, opakowań na żywność, sprzętu AGD i elektroniki. Jednak ta sama trwałość, która czyniła je atrakcyjnymi dla przemysłu, dziś budzi poważne obawy ekspertów.
Przeczytaj również: UE chce wprowadzić podatek cyfrowy. Oto, kto za niego naprawdę zapłaci
PFAS nie rozkładają się w środowisku i gromadzą się w organizmach ludzi oraz zwierząt. Coraz więcej badań potwierdza ich szkodliwy wpływ na zdrowie – od uszkodzeń nerek i wątroby, przez zaburzenia hormonalne, aż po nowotwory, w tym raka jąder i choroby tarczycy. Dlatego Unia Europejska postanowiła działać stanowczo i szybko. Zakaz ma objąć setki tysięcy produktów, a skutki tej decyzji odczujemy wszyscy – na sklepowych półkach, w domowych kosmetyczkach, a także w sposobie produkcji rzeczy, które do tej pory uchodziły za bezpieczne. To będzie prawdziwa rewolucja na rynku. PFAS stosowane są między innymi do produkcji:
- odzieży sportowej i roboczej,
- patelni, garnków i akcesoriów kuchennych
- kosmetyków i środków higienicznych
- opakowań na żywność,
- urządzeń elektronicznych.
Problem polega na tym, że PFAS nie ulegają biodegradacji. Nie rozkładają się w glebie, wodzie ani w ludzkim organizmie. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) ostrzega, że związki te gromadzą się w ekosystemie, a ich obecność wiąże się z poważnymi zagrożeniami dla zdrowia. Przeczytaj także: Zakaz kosiarek w Niemczech. Coraz bliżej nowych przepisów, uderzą we właścicieli ogrodów
Toksyczne działanie PFAS obejmuje m.in.:
- uszkodzenia nerek i wątroby,
- zaburzenia hormonalne,
- nowotwory, w tym rak jąder i choroby tarczycy.
Unia Europejska przyspiesza działania
Do niedawna sądzono, że przepisy ograniczające stosowanie PFAS wejdą w życie dopiero w 2026 roku. Jednak pod koniec 2024 roku komisarz UE ds. środowiska Jessica Roswall zapowiedziała przyspieszenie prac legislacyjnych. Bruksela potraktowała temat priorytetowo – trwają już konsultacje z państwami członkowskimi w sprawie nowego rozporządzenia o zakazie PFAS. Przeczytaj także: Czy UE sięgnie po nasze oszczędności na kontach? Oto, co naprawdę planuje Bruksela Dalsza część artykułu poniżej
Które branże odczują skutki zakazu PFAS?
Nowe przepisy obejmą setki tysięcy produktów. Szczególnie dotknięte zostaną takie sektory jak:
- przemysł kosmetyczny,
- tekstylia i odzież techniczna,
- AGD i RTV,
- opakowania i materiały jednorazowego użytku.
Producenci będą musieli wdrożyć nowe receptury, przeprojektować procesy produkcyjne i przebudować łańcuchy dostaw.
UE przewiduje jednak czasowe wyjątki dla branż, w których obecnie nie istnieją skuteczne zamienniki PFAS. Dotyczy to:
- motoryzacji,
- lotnictwa,
- energetyki,
- branży pożarniczej.
W tych sektorach zakaz zostanie wdrożony później lub w ograniczonym zakresie.
Gdzie występują PFAS? Lista zaskakuje
PFAS są obecne w wielu produktach codziennego użytku. Do najczęściej spotykanych należą:
- opakowania fast foodów i pojemniki na wynos,
- papier do pieczenia i tacki aluminiowe,
- popcorn do mikrofali,
- PET butelki i folie spożywcze,
- antyperspiranty, kremy z filtrem UV, pianki do golenia,
- podkłady, pudry, wodoodporne tusze i eyelinery,
- pomadki i balsamy do ust,
- teflonowe patelnie i garnki (PTFE),
- silikonowe akcesoria kuchenne,
- formy do pieczenia z powłoką nieprzywierającą,
- impregnowane obrusy, zasłony i dywany,
- odzież z membraną DWR,
- części samochodowe odporne na temperaturę,
- smary techniczne,
- niektóre kleje, taśmy montażowe i farby antykorozyjne,
- środki impregnujące do tkanin i obuwia.
Francja i Dania już zakazały PFAS
Niektóre kraje członkowskie nie czekały na decyzje unijne. Francja i Dania wprowadziły już częściowe zakazy PFAS – informuje portal chemtrust.org. W lutym Francja zakazała stosowania PFAS w wielu produktach konsumenckich. Dania zakazała stosowania PFAS w papierowych i kartonowych opakowaniach żywności już 2020 r., a od lipca 2026 rozszerza go na odzież, obuwie i produkty wodoodporne. Przeczytaj także: Żegnajcie pompy ciepła. Zastąpi je nowy, niemiecki wynalazek Dalsza część artykułu poniżej
Choć PFAS były dla przemysłu niezwykle atrakcyjne, ich stabilność chemiczna stała się również największym zagrożeniem. Wiązania węgiel-fluor należą do najtrwalszych w chemii organicznej, przez co usunięcie tych substancji z ekosystemu jest kosztowne i skomplikowane.